J.J Rousseau, çok önce “Emile” kitabında şöyle bir şey söylemişti “Eğer şımarık çocuklar yetiştirmezseniz dahi çocuklarda yetiştiremezsiniz”. Ancak bugün eğitim sistemimize, özel olarak da çocuk eğitimimize bakacak olursak göreceğimiz manzara; şımarıklığa taviz vermeyen, tamamen disipline edilmiş, derste ezberletilenden başkasını sınav kağıdına yazamayacak, sistemin çarklarını döndürebilecek başarılı köleler yetiştirmektir. Kötü olan şudur ki, böyle yetişmişler böyle yetiştirecekler. Acilen bu döngüden çıkılmalı ve yepyeni bir sistem getirmeliyiz.
Şimdi burada durup bir önceki satırı tekrar oku. Bu cümleler sana bir yerden tanıdık gelecektir muhtemelen. Bunlar TV programlarında TEDx konuşmalarında sıkça duyduğun kavramlardan, yakınmalardan ve eleştirilerden bazılarıdır sadece. Ve hemen devamında bu bilinçlenmiş! Ve büyük resme baktığını söyleyen eleştirmenlerin kendi özel okulları varsa onu övmeye, kendi öğrencilerinde uyguladığı tekniğin ne denli başarılı olduğunu veya X ülkedeki ideal sistemi anlatmaya koyulduklarını görürsün.
Peki gerçekten ideal bir eğitim metodu var mı?
Platon’un “Eğitim Üzerine” kitabında çocukların, roman denen saçmalıklardan uzak tutulması gerektiğinden çünkü bu tür sahtekarlıkların çocuğun olmadık hayaller kurmasına neden olacağını söylüyordu. 1945 lerde çocuk eğitimi üzerine toplanan bir çalıştayda Amerika örneğinde olduğu gibi öğrenciyi dövmenin çok kötü bir şey olmadığı konuşuluyor ve aslında bizim bugün gelişim için yararlı bulduğumuz karikatür okutmanın çocukların gelişiminde ne denli zararlı olacağı dahası TV programlarının çocuklara kültürel ve ahlaki olarak katkı sağlayacağından bahsediliyordu.
Bugün ders kitaplarımız çoklu zeka kuramlarına göre hazırlanmasına rağmen Cattell-Horn-Carroll gibi yeni kuramların çok daha işlevsel olduğunu söylüyoruz. Eskiden sol beyin mantıksal ve duygusal sağ beyin matematiksel olarak çalıştığı düşünürken şimdi her iki tarafın komplike bir şekilde her iki görevi de yapabildiğini ve hatta sağ veya sol taraftan birisi olmadan da diğer yarımın bütün işleri hallettiğini biliyoruz. Eskiden roman ve karikatür okumanın zararlı olduğunu söylerken şimdi bunların beyinde beyaz noktaları çoğalttığını sözel ve mantıksal becerileri geliştirdiğini söylüyoruz. Burada kafamızı karıştıran şey bilimin yanlışlanarak ilerlediği gerçeği değil, her dönem en iyi eğitim sisteminin birileri tarafından her defasında bulunmuş olması çelişkisi. Mark Zuckerberk’e Fecabook’u kurdurtan Harvard, Elon Musk’u çılgın bir girişimci yapan Stanford, Einstein’i deli dahi yapan Zürih üniversitesi gibi en iyi eğitimlerin verildiğini düşünülen kurumlar değil, sevecekleri alanı keşfedebilmiş, maddi durumu iyi ailede büyümüş birkaç şanslıdan biriydi sadece.
Soruyu tekrar soruyorum. Peki gerçekten ideal bir sistem var mı?
Galiba her dönem birileri tarafından idealize edilmiş, gözümüze sokuşturulmuş, fazlaca abartılmış, herkes için uygun olmayan eğitim sistemleri var. “Çocuk” adlı kitabında“Anne babalar çocuklarını, yalnızca kendisine ya da başka birisine zarar vermemesi konusunda eğitmeliler hepsi bu. Bundan daha fazlası çirkindir” diyen Osho’ya ideal eğitim sorumuzu sorsak şöyle derdi galiba; Çocuğun seveceği alanı keşfedebileceği ortamlar oluşturun, çünkü daha fazlası çirkindir.
