Hem manevi hem de dünyevi mutluluk için çözümler sunmak ve eğitimi bireylerin düşüncelerine, arzularına ve anlayışlarına göre uyarlamak rehabilitasyon sonuçlarını iyileştirebilir. Bu yaklaşım İslami öğretiler tarafından desteklenmektedir. Kur’an, Müslümanlara bir hatırlatma olarak, kör bir adam olan İbn Ümmü Mektum örneğini kullanır.
Birgün, Kureyş’in ileri gelenlerinden birkaç kişi, Peygamberimiz’in (s.a.v.) yanında bulunuyorlardı. Hazret-i Peygamber (s.a.v.) de: «Belki bu Kureyş’in ileri gelenleri îmâna gelirler de maiyyetindekiler de hidâyet bulurlar.» ümidi içindeydi. Bu sırada, doğuştan âmâ olan müezzin Abdullah İbn Ümmü Mektûm yine geldi. Âmâ olduğu için Rasûlullâh’ın yanında kimlerin bulunduğunu bilmiyordu. Bundan dolayı, her vakit ki ricâsını tekrarladı. Misafirlerin yanında bu yersiz suâlden Hazret-i Peygamber (s.a.v.) üzüldü ve sıkıldı. Başını öte tarafa çevirdi. Alâka göstermedi. Bu durumdan, Abdullah İbn Ümmü Mektûm’un gönlü hafifçe incindi. Bunun üzerine Abese Sûresi’nin başında bulunan iki ayet nazil oldu:
“Rasûlullâh, âmâ geldi diye yüzünü buruşturdu ve başını çevirdi.” (Abese, 1-2)
Bu hadiseden sonra, Rasûlullah Efendimiz (s.a.v.) Abdullah İbn Ümmü Mektûm’u ne zaman görse:
“–Ey kendisi için Rabbimin Bana sitem ettiği zât, merhaba!” (Vâhidî, Esbâbu Nüzûli’l-Kur’ân, s. 471) diye buyururlardı.
Bu kıssa, iletişimde ve davranışlarda görünüşe veya yeteneklere bakılmaksızın herkese değer vermenin önemini vurgular. Peygamber’in bir başka kör sahabe olan İtbân b. Mâlik ile de iletişim kurduğu ve ona saygı gösterdiği gösterilir. Bu eylemler, engellilerin değersizleştirilme ve dışlanma duygularının üstesinden gelmelerine yardımcı olmayı ve empati, anlayış ve uyum sağlamayı teşvik etmeyi amaçlamıştır. Görme engelli bireyler, görme keskinliği seviyeleri nedeniyle iletişim engelleriyle karşılaşırlar. Tamamen kör, kısmen gören veya az gören olabilirler ve üç grupta değerlendirilirler. Dil ve konuşma becerilerine sahip olsalar da renkler, nesneler ve semboller gibi görsel unsurları anlamakta zorlanırlar. Görme engelliler için sesli materyaller eksiktir, bu da iletişimi ve dünyayı anlamayı zorlaştırır. İletişim engellerinin aşılması, sorunların ve olumsuz deneyimlerin belirlenmesine yardımcı olabilir ve bu engellerin en aza indirilmesi engelli bireylerin psikolojik refahını artırabilir.
Mekânsal düzenlemeler ve eğitim fırsatları, görme ve ortopedik engelliler de dâhil olmak üzere engelli bireyler için erişilebilir olmalıdır. Görsel ipuçlarını kullanabildikleri için işitme engeli iletişimi engellemez. Ancak, dil ve anlatım becerileri eksik olabilir. Uzun cümlelerin yorumlanmasındaki zorluk nedeniyle kısa mesajların tercih edildiği yazılı iletişim önerilir. Bilgi birikimlerini, kültürlerini ve dil gelişimlerini göz önünde bulundurarak iletişim kurulmalıdır. Etkili iletişim için jestler kullanılmalı, sabırlı olunmalı ve dudak anlama, konuşma, işitme ve ses eğitimi adımlarını izleyebilmeliyiz. Ayrıca ortopedik engelliler, eğitim alanına erişim eksikliği, kas/sinir sistemi yetersizlikleri ve psiko-motor gelişim sorunları gibi benzersiz iletişim engelleriyle karşı karşıyadır.
Dış kaynaklara bağımlılık yaşarlar ve maddi/psikolojik sorunlarla karşılaşabilirler. Eğitim/erişilebilirlik zorlukları, sosyalleşmelerini, kültürleşmelerini ve fırsatlarını etkileyen fiziksel/mimari engelleri içerir. Engelli dostu tasarım yoluyla birlikte rehabilitasyon çok önemlidir. İletişim sırasında engelli bireyle aynı seviyede olmaya özen gösterilmelidir. Ortopedik engelliler, özellikle tekerlekli sandalye kullananlar, ömür boyu sürecek engelliliklerini göz önünde bulundurarak ibadet seçeneklerini anlamalıdır.
Daha özel materyaller ve yöntemlerle eğitimin ekonomik maliyeti artar. Engelli bireyler eğitimde engellerle karşılaşır ve bu engellerin ele alınması daha fazla insana fayda sağladığı için ekonomiktir. Engeller fiziksel, işitsel, görsel veya bilişsel sınırlamaları içerebilir. Engelli bireyler için eğitim ve rehabilitasyon erken dönemde sağlanmalı ve onların benzersiz deneyimlerine ve ihtiyaçlarına odaklanmalıdır. Dini eğitim de dahil olmak üzere manevi rehabilitasyon da önemlidir.
